Diyalektik ve Spekülatif Fikirler

  “Bu Kaderdir” Ne Demektir? [1] Her felaketin ardından duymaya alıştığımız “bu kaderdir” ifadesi bize ne söyler? Esasında teolojik açıdan hiçbir şey söylemez. Ama bu cümle, siyasetin retoriği açısından bir anlama sahip olabilir. Bir alanda, kaplamı en geniş terimin, alanın elemanlarına yüklem olması, o alan itibariyle ne söyler? Esasında bilişsel cihetten hiçbir şey söylemez. Klasik mantıkta, bir şeyi tanımlamanın amacı, o şeyin mahiyetine delalet eden bir söz söylemektir. Bir şeyin tam tanımı (hadd-i tam), o şeyin yakın cinsi ile faslından oluşan bir tariftir. Meşhur örnekte olduğu gibi “insan” kavramının tanımı “natık / düşünen (fasıl) hayvan (yakın cins)” olarak verilir. Eksik tanımı ise o şeyin faslını korumakla birlikte uzak cinsini söylemektir. Örneğin “insan, düşünen cisimdir” cümlesi eksik bir tanımdır. Burada “cisim” kavramının uzak, “hayvan” kavramının ise yakın cins olmasının sebebi, “insan” kavramı ile “hayvan” kavramı arasında başka bir kavram olmaması ama “cisim”...

Bloğu bir yandan da akademik olmayan ve kayda geçmiş faaliyetlerimi toplama yeri haline getirmeyi düşündüğüm için yazı harici şeyleri de burada biriktirmeye karar verdim. Böylece merak edenler onlara da kolayca buradan erişebilecekler. Buradaki iki podcast, Emrah Pelvanoğlu hocanın konuğu olarak Radyo TKL'de mantık hakkında yaptığımız iki sohbetin kaydıdır. Felsefe ve Mantık Üzerine https://open.spotify.com/episode/69vl3GRzFOa5xLuACsnkBA Retorik ve Mantığın Tarihsel Seyri Üzerine https://open.spotify.com/episode/3EqsAV08kwI2acf73RTxwv

Soyut Evrensellik/Tümellik Talebi Olarak İslamcılık [1] Bir filozofun fikirlerini temellük etmek için anlama ve yorumlama faaliyetinde belli fikirleri ve temaları merkeze çekmek, oldukça farklı temellük imkanları sunabilir. Elbette temellük ile açıklama veya şerh etme arasındaki farkı unutmamak kaydıyla felsefe tarihinden hareketle fikir üretmek için temellük kaçınılmazdır. Bir temellük etme çabası değil de şerh olarak anlaşıldığı için oldukça sorun çıkaran Alexandre Kojève’in Hegel’in fikirleri hakkındaki yorumları mezkûr anlamda efendi-uşak diyalektiğini bütün bir Hegel külliyatının merkezine alarak yapılmıştır. Bence başka bir verimli yorumlama faaliyeti de soyut-somut diyalektiğini merkeze alarak yapılabilir ki günümüzde Slavoj Zizek’in Hegel yorumlarında bu tarz bir diyalektik önemli bir yer tutar. (Böyle bir yorumu dikkate aldığımızda Kim Soyut Düşünür yazısını Hegel külliyatına giriş için önerebiliriz) Soyut-somut diyalektiğinin bir tezahürü olarak göreceğimiz Hegel’in soyu...

Felsefeye Giriş Kitaplarına Dair Bir Tasnif Taslağı Günümüzde Türkiye’de, alanı felsefe olmamakla birlikte felsefi düşünceyle irtibat kurmak isteyenlerin sayısında gözle görülür bir artış vardır. “Felsefeye nereden başlamalıyım” sorusu, alan dışından gelenlerin, felsefeyle profesyonelce ilgilenen kişilere en sık sorduğu soru olabilir. Elbette akla gelen cevaplar ya da önerilecek ilk eserler, felsefeye giriş için yazılmış olanlardır. Ama bunlar da oldukça farklı biçimlere sahiptirler. Burada kısaca, belli örnek metinler üzerinden muhtelif biçimlerdeki felsefeye giriş kitapları ele alınacaktır. [1] Buraya eklemediğim ama haklarında notlar aldığım çok sayıda metin bulunuyor. Örnekleri verirken genel olarak tanındığını düşündüğüm eserleri seçmeye çalıştım ama elbette daha popüler bazı eserleri unutmuş olabilirim. Bu yazı ileride eserlerin içeriklerini de analiz ettiğim çok daha geniş bir yazının ilk taslağıdır. 1.Sistematik Felsefeye Giriş Eserleri Başlıktaki sistematik ifadesi felsefe bö...

  Felsefe öğrencisi olmayanlar için felsefe dersleri hafızalarda eğlenceli dersler olarak yer edinir. Popüler kültürde, bilhassa dizi ve filmlerde de böyle resmedilir. Açık fikirli, öğrencinin halinden anlayan, konuşmayı ve tartışmayı seven bir hoca vardır. Bu karizmatik hocamız genellikle de varoluşçu bir felsefeyi benimsemiş olur çünkü gençlerin kafalarını kurcalayan sorularla uğraşır varoluşçu filozoflar ve modern dönemde hayata, tekilliğe temas etme iddiasıyla, sistematik felsefelere ve kavram felsefelerine karşıt olarak ortaya çıkmıştırlar. Fakat bu hoş manzaranın yanında bir de felsefe tarihi dersleri vardır. Klişeler resmi geçidi olarak hafızalarda yer edinir ve felsefi geyik muhabbetler veya şakalar yapmaktan başka anlamı pek hatırlanmayan birçok izlenim kalır. Bu dersler öğrenciler için sıkıcıdır, anlamadıkları birçok malumatı öğrenmeleri gerekir. İsimlerini zor telaffuz ettikleri Grek filozofların neleri arkhe yaptıklarını öğrenmeleri gerekir. Kim ateş demişti, kim su, ...

  Felsefe kelimesi İslam düşünce tarihi çalışmalarında talihsiz bir biçimde anlam daralmasına uğramıştır başka bir deyişle kaplamı daralmıştır. Bu konuda Türkçe derslerinde sık verilen örneklerden birisi, “oğlan” kelimesinin ilk başlarda “evlat” anlamına sahipken daha sonra ve günümüzde “erkek evlat” anlamına sahip olmasıdır. Günlük dile ait bir kullanım olan oğlan kelimesini tekrar genişletmeye çalışmak dilin tarihi işleyişi açısından pek makul bir hareket gibi durmamaktadır, fakat günlük dilin aksine bir terim olarak felsefenin anlam daralmasından kurtarılması ve sadece Meşşai geleneği ifade eden bir sözcük olmaktan çıkarılması, düşünce tarihi çalışmaları açısından oldukça faydalıdır. Felsefe eğitimi alan birisi teolog kimliğinin yanı sıra Augustinus’u felsefe tarihinin önemli bir filozofu olarak işlerken (ki öyledir) Fahreddin Razi’yi bir filozof olarak görmemektedir. Hülasa bu metinde kelam adı altında yapılan faaliyet de felsefe olarak kabul edilmektedir. (Genel olarak kastedi...

  Türkiye’de felsefeye olan ilginin, en azından yayın dünyasındaki gelişmeleri dikkate alarak ciddi bir artış gösterdiğini söyleyebilirim. Her ay hem telif hem de tercüme çok sayıda felsefeyle ilgili kitaplar yayınlanmaktır. Doğrudan felsefe alanına mahsus birçok yeni dergi çıkmakta ve bunlarda da telif ve tercüme çok sayıda makale yayınlanmaktadır. Bu ilgiye rağmen en büyük eksikliğin haklarında çok konuşulan, oldukça popüler olan birçok filozofun eserlerinin Türkçede kanonik tercümelerinin olmamasıdır. Bunun yanı sıra bir de Türkçede felsefe terimlerine dair hiperenflasyon vardır. Haliyle bu durumun yarattığı birçok güçlük ortaya çıkmaktadır. Bu isimlerden birisinin de Schopenhauer olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye’de eğitimli hemen herkesin ismini duyduğu ve hakkında birkaç da olsa söyleyecek cümlesinin olduğu bu filozofun en önemli iki eseri “ Die Welt als Wille und Vorstellung ” ve “ Ueber die vierfache Wurzel des Satzes vom zureichenden Grunde ” ilk defa tam metin olarak 20...