Felsefeye Giriş Kitaplarına Dair

Felsefeye Giriş Kitaplarına Dair Bir Tasnif Taslağı

Günümüzde Türkiye’de, alanı felsefe olmamakla birlikte felsefi düşünceyle irtibat kurmak isteyenlerin sayısında gözle görülür bir artış vardır. “Felsefeye nereden başlamalıyım” sorusu, alan dışından gelenlerin, felsefeyle profesyonelce ilgilenen kişilere en sık sorduğu soru olabilir. Elbette akla gelen cevaplar ya da önerilecek ilk eserler, felsefeye giriş için yazılmış olanlardır. Ama bunlar da oldukça farklı biçimlere sahiptirler. Burada kısaca, belli örnek metinler üzerinden muhtelif biçimlerdeki felsefeye giriş kitapları ele alınacaktır.[1] Buraya eklemediğim ama haklarında notlar aldığım çok sayıda metin bulunuyor. Örnekleri verirken genel olarak tanındığını düşündüğüm eserleri seçmeye çalıştım ama elbette daha popüler bazı eserleri unutmuş olabilirim. Bu yazı ileride eserlerin içeriklerini de analiz ettiğim çok daha geniş bir yazının ilk taslağıdır.

1.Sistematik Felsefeye Giriş Eserleri

Başlıktaki sistematik ifadesi felsefe bölümlerinde anabilim dalı olan “sistematik felsefe”ye gönderme yapmaktadır. Burada sistematikten kasıt, felsefe tarihine karşıt olarak, ontoloji, epistemoloji, etik ve siyaset gibi felsefenin temel branşlarıdır. Bu tarz felsefeye giriş kitaplarının temel amacı felsefenin zikredilen temel disiplinlerini tanıtmaktır ve dolayısıyla bu tarz kitapların bölümleri felsefenin mezkûr disiplinlerinden oluşur. Bence felsefeye giriş için en kötü seçenek bunlardır, fakat yaygın olarak kullanılan felsefe giriş kitapları da bunlardır. Bu kitapların kötü bir seçenek olmasının sebebi giriş olarak kullanılması bakımından hayli zor eserler olmasıdır. Türkçedeki bazı örnek metinler:

Takiyettin Mengüşoğlu, Felsefeye Giriş

Chris Horner, Emrys Westacott, Felsefe Aracılığıyla Düşünme, çev. Ahmet Arslan

Ahmet Arslan, Felsefeye Giriş

Ahmet Cevizci, Felsefeye Giriş

İsmail Tunalı, Felsefeye Giriş

2.Tarihsel Felsefeye Giriş Kitapları

Felsefe ile felsefe tarihi arasında diğer disiplinlerden farklı olarak özel bir ilişki vardır. Felsefe bir kaplumbağanın kabuğunu taşıması misali tarihi sırtında taşır. Teorik olarak felsefe tarihsiz felsefe elbette mümkündür fakat bilhassa günümüzde olası değildir. Bu sebeple felsefeye giriş yollarından birisi de giriş düzeyindeki felsefe tarihi kitaplarıdır. Fakat sistematik felsefeye giriş kitapları gibi bu kitaplar da felsefeye giriş yapmak için zor eserlerdir, çünkü çok sayıda filozof ve eser ismi içermekte ve okuyucunun sırtına bir yerden sonra takip etmesi güç bir malumat yükü yüklemektelerdir. Türkçedeki bazı örnek metinler:

Nigel Warburton, Felsefenin Kısa Tarihi, çev. Güçlü Ateşoğlu

Ahmet Cevizci, Kasım Küçükalp, Batı Düşüncesi - Felsefi Temeller

Ahmet Cevizci, Felsefenin Kısa Tarihi

Jostein Gaarder, Sofie'nin Dünyası Felsefe Tarihi Üzerine Bir Roman, çev. Sabir Yücesoy

Jacqueline Russ, Avrupa Düşüncesinin Serüveni, çev. Özcan Doğan

3.Problematik Felsefeye Giriş Kitapları

Felsefenin sorunlarını bir sorunsal etrafında sunan bu eserler ise ne sistematik eserlerin terimsel yükünü ne de tarihsel eserlerin malumat yükünü taşırlar. Bu sebeple felsefeye giriş dersleri için benim tercihim bu eserlerdir. Bunlar, amacı felsefi meseleleri okuyucuya düşündürtmek olan kitaplardır ve felsefenin temel meselelerini, gayet rahat bir dille, herkesin okuyup anlayabileceği bir üslupla anlatırlar.. Türkçedeki bazı örnek metinler:

J. M. Bochenski, Felsefece Düşünmenin Yolları, çev. Kurtuluş Dinçer

Heinz Heimsoeth, Felsefenin Temel Disiplinleri, çev. Takiyettin Mengüşoğlu

Thomas Nagel, Her Şey Ne Anlama Geliyor, çev. Hakan Gündoğdu

Karl Jaspers, Felsefe Konuşmaları, çev. Abdurrahman Aliy

Nigel Warburton, Felsefeye Giriş çev. Kerem Cankoçak ve Mehmet Ata Arslan

4.Filozofların Felsefelerine Giriş Kitapları

Yukarıdaki ilk üç kategori belli cihetten nesnel diyebileceğimiz eserlerdir. Buradaki eserler ise bir filozof tarafından kendi felsefesine giriş için yazılmış eserler olduğu için -yine ihtiyatla söylersek- özneldir. Burada filozof felsefeden ne anlıyorsa ona giriş için böyle bir metin vücuda getirmiştir. Bence okuması en zevkli giriş kitapları bunlardır. Türkçedeki bazı örnek metinler:

John R. Searle, Zihin Dil ve Toplum, çev. Alaattin Tural

Alain Badiou, Felsefe İçin Manifesto, çev. Murat Erşen

Bertrand Russell, Felsefe Sorunları, çev. Vehbi Hacıkadiroğlu

Markus Gabriel, Dünyanın Neden Var Olmadığı Üzerine, çev. Vedat Çorlu

William James, Felsefeye Giriş İçin Bir Başlangıç Felsefenin Bazı Problemleri, çev. Aylin Sarıdere

5.Sistematik Felsefenin Bir Alanına Giriş Eserleri

Felsefe bütüncül bir etkinlik olduğu için felsefenin bir parçası olan disiplinlerden herhangi birine giriş yapmak da felsefeye giriş yapmak için bir yoldur. Felsefeden farklı disiplinlerde okuyan insanların çoğu ilk ciddi felsefe derslerini kendi bölümlerinde, kendi alanlarının felsefesi üzerinden alırlar. Daha çok ders kitabı olarak hazırlanan bu kitapların başlığı “… felsefesine giriş” veya “… felsefesi” gibidir. Böyle baktığımızda bu alanda da çok sayıda kitap zikredilebilir, zira hemen hemen her disiplin için yazılmış çok sayıda ders kitabı vardır. Türkçedeki bazı örnek metinler:

Alan Chalmers, Bilim Dedikleri, çev. Hüsamettin Arslan

Erhan Demircioğlu, Makinedeki Hayalet Zihin Felsefesine Giriş

R. G. Collingwood, Doğa Tasarımı, çev. Kurtuluş Dinçer

Ahmet Çevik, Matematik Felsefesi ve Matematiksel Mantık

Alan Musgrave, Sağduyu, Bilim ve Şüphecilik, çev.Nur Küçük

6.Felsefe Tarihinin Bir Kısmına Giriş

Yukarıda sistematik felsefe için söylediğimiz parça-bütün ilişkisi felsefe tarihi için de geçerli olduğundan, felsefe tarihinin belirli dönemlerine dair giriş eserleri de felsefeye giriş eserleri olarak hizmet edebilirler. Türkçedeki bazı örnek metinler:

Arda Denkel, İlkçağ’da Doğa Felsefeleri

Ömer Türker, İslam Felsefesine Konusal Giriş

Etienne Gilson, Ortaçağ Felsefesinin Ruhu, çev. Şamil Öçal

Tom Rockmore, Hegel’den Önce Hegel’den Sonra, çev. Kağan Kahveci

Anthony Gottlieb, Aydınlanma Rüyası: Modern Felsefenin Yükselişi çev. Cansen Mavituna

7.Filozoflara Giriş

Bir filozofu anlamak, diğerlerini anlamak için oldukça iyi bir başlangıçtır. Bu sebeple filozoflara dair monografiler oldukça işlevsel felsefeye giriş eserleridir. Türkçedeki bazı örnek metinler:

David Ross, Aristoteles, çev. Ahmet Arslan

Ömer Mahir Alper, İbn Sina

Desmond M. Clarke, Descartes, çev. Nur Nirven ve Berkay Ersöz

Paul Guyer, Kant, çev. Deniz Soysal

Terry Pinkard, Hegel, çev. Mehmet Barış Albayrak

8.Ekollere Giriş

Antik dünyadan beri felsefe farklı ekollere ayrılmıştır ve günümüzde de farklı ekoller varlığını devam ettirmektedir. Bizi epistemolojik olarak önceleyen bu ekoller elbette felsefenin bir parçasıdır ama yukarıda da zikredildiği gibi parçadan bütüne doğru bir giriş için bir ekole dair giriş metinleri de okunabilir. Türkçedeki bazı örnek metinler:

Richarde E. Palmer, Hermenötik, çev. İbrahim Görener

Dan Zahavi, Fenomenoloji: İlk Temeller, çev. Seçim Bayazit

Hans-Johann Glock, Analitik Felsefe Nedir?, çev. Osman Baran Kaplan

John Cottingham, Akılcılık, çev. Bülent Gözkan

Bernhard Brosius, Tarihin Yapıları, çev. Nejat Ağırnaslı

9.Sorunlara Giriş

Problematik felsefeye giriş eserlerinin bir alt dalı gibi olan bu eserler, muhtelif sorunları sorunsallaştırmak yerine tek bir sorunu ele alan eserlerdir. Türkçedeki bazı örnek metinler:

J. M. Bochenski, Otorite Nedir? Otorite Mantığına Giriş, çev. Hilal Görgün

Lars Svendsen, Özgürlüğün Felsefesi, çev. Murat Erşen

Steven Nadler, Mümkün Dünyaların En İyisi, çev. Abdullah Yılmaz

Terry Eagleton, Kötülük Üzerine Bir Deneme, çev. Şenol Bezci

Harun Tepe, Platon’dan Habermas’a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat

---

[1] Felsefe giriş eserlerine dair kapsamlı bir bibliyografya için bkz:  İshak Arslan, “Türk’ün Felsefe ile Yüzyıllık İmtihanı: Felsefeye Giriş Kitapları Üzerine Bir İnceleme” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 9, Sayı 17, 2011, 49-103